BM Sözleşme İzleme Mekanizmaları/Organları, ülkelerle ve STÖ’lerle gerçekleştirdikleri ülke oturumlarında eksik kalan konulara ilişkin genel yorum hazırlayabilir. Peki bu genel yorumlar nedir? Önemli midir? İnsan hakları izleme çalışması yapan STÖ’ler bunları nasıl kullanabilir?

BM Genel Yorumları ile ilgili ayrıntılı bilgiyi BirazDahaAçarMısınız? kampanyasında sizler için derledik. 

Nedir?

Bir genel yorum, ilgili sözleşmenin parçası olan izleme organlarının sözleşme hükümlerine, yani haklara, ihmal edilen tematik insan hakları konularına veya hakların hayata geçiriliş yöntemlerine ilişkin yönlendirici, hukuki önemi olan yetkili yorumdur.

Önemi

Yasal bağlayıcılıkları olmamakla birlikte uluslararası insan hakları hukuki çerçevesinin parçasıdırlar. Genel yorumlar, ilgili sözleşmeyi onaylayan taraf Devletlerin raporlama görevlerine açıklık getirmeye çalışır ve sözleşme hükümlerinin uygulanmasına yönelik yaklaşımlar önerir.

STÖ’ler nasıl kullanabilir?

Genel yorumlar hakların daha iyi anlaşılması ve izlenip raporlanabilmesi için en temel yasal araçlardır. Genel yorumları kullanarak kamu idaresinin ilgili insan hakları standartlarına uyup uymadığını görebilirsiniz. İnsan hakları stratejinizi ve izleme göstergelerinizi bu bilgiler ışığında geliştirebilir, sistematik şekilde insan hakları izleme çalışmanızı planlayabilirsiniz.

Genel yorumları göstergelere dönüştürüp referans vererek izleme çalışmalarında kullanan sivil toplum örgütleri ne elde eder?

Bu, insan hakları izleme çalışmasının arkasında artık güçlü uluslararası insan hakları hukuku var demektir. Rapor ve insan hakları uygulamalarındaki bulgular genel yorumlara dayandırıldığı için bunların hak ihlali olup olmadığını tartışmak ya da inkâr etmek zorlaştı. Artık bulgular birçok kişinin hayatını değiştirebilecek savunuculuk aracı olarak stratejik dava haline getirmek için hukuki kanıt şeklinde kullanılabilir.

Genel yorumlara nereden ulaşılabilir?

1 Şubat 2023 itibarıyla BM insan hakları sözleşme organları tarafından toplam 180 genel yorum ya da tavsiye yayınlandı.

Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi (CERD)- 36

Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi (CESCR)- 26

Medeni ve Siyasi Haklar Komitesi (İnsan Hakları Komitesi, CCPR)- 37

Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Komitesi (CEDAW)- 39

İşkenceye Karşı Komite (CAT)- 4

Çocuk Hakları Komitesi (CRC)- 25 

Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunması Komitesi (CMW)- 5

Engelli Kişilerin Hakları Komitesi (CRPD)- 8

Genel yorum/tavsiye orijinal metinlerine buradan ulaşabilirsiniz: https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/treatybodyexternal/TBSearch.aspx?Lang=en&DocTypeID=11 

Genel yorum/tavsiye Türkçe metinlerine İHOP ve Etkiniz’in ortaklaşa hayata geçirdiği İnsan Hakları İzleme Kaynak Merkezi’nden ulaşabilirsiniz: https://insanhaklariizleme.org/vt/yayin_list.php?qs=genel%20yorum&f=all ve https://insanhaklariizleme.org/vt/yayin_list.php?qs=genel%20tavsiye&f=all&criteria=or